Wetenschapsfilosofie Algemeen W2 Cheat Sheet by Soraya

Theore­tische kennis: kennis van onvera­nde­rlijke versch­ijn­selen (metaf­ysica, wiskunde)
Praktische kennis: kennis van het moreel verant­woord handelen (ethiek en politiek)
Poëtische kennis: kennis van hoe je dingen moet maken (kunst en ambacht)

Een inductieve redenering ontwikkelt een verkla­rende theorie uit de feiten en versch­ijn­selen. Een deductieve redenering leidt de versch­ijn­selen af uit algemene beginselen of theorieën.

Inductie: uitspraken die via een proces van genera­lis­ering worden afgeleid uit indivi­duele waarne­mingen.
Deductie: ordening van drie uitspraken zodat zij logisch uit elkaar volgen met het doel om de waarne­mingen te verklaren.

➝ Alle natuur­lijke beweging is beweging naar een natuurlijk rustpunt
➝ Alle gedwongen beweging vereist een voortd­urende inspanning van de beweger

• Causa materialis (materiële oorzaak)
• Causa formalis (vormo­orzaak)
• Causa efficiens (bewer­kin­gso­orzaak)

• Causa finalis (doelo­orz­aak)


Teleol­ogische verkla­ring: de functi­onele verklaring van een functie beschrijft wat een ding doet of welk doel het dient, in plaats van wat het is
Geocen­trisme: de theorie dat de aarde het centrum van het zonnes­telsel is (Arist­oteles)
A priori: from the earlier, kennis die voorafgaat aan de ervaring of er niet afhank­elijk van is
A poster­iori: from the later, kennis afgeleid uit de ervaring

Ptolemaeus ontwik­­kelde inst­r­um­­ent­­al­i­s­ti­sche modellen om die afwijk­­ingen te verklaren, maar die modellen hadden geen pretentie fysiek correct te zijn.

Het helioc­ent­risch model zou betere voorsp­ell­ingen van observ­aties opleveren volgens Copern­icus. Of de zon daadwe­rkelijk in het midden van het universum stond liet hij open. ➝ instru­men­tal­istisch

Heli­o­ce­­ntr­­isme: de theorie dat de zon het middelpunt van het universum is (1609)
Realis­tisch interp­retatie van het helioc­ent­risme: De planeten en aarde draaiden daadwe­rkelijk om de zon heen
Primaire kwalit­eiten: kwalit­eiten die in wiskundige termen kunnen worden omschr­even, kwanti­tatieve eigens­chappen zoals omvang, gewicht, plaats en beweging
Secundaire kwalit­eiten: ideeën die alleen alleen in het bewustzijn bestaan zoals smaak, kleur, temper­atuur
➝ Volgens Galilei deden in de wetenschap alleen de primaire kwalit­eiten er toe
➝ De natuur is volgens hem machin­ist­isch, en kan worden beschreven mbv de wiskunde

• Mechan­ist­isc­h-m­ath­ema­tische tak v.d. wetens­cha­ppe­lijke revolutie, Galilei als centraal figuur

• Descartes als begin van het moderne denken
• Cogito ergo sum: Het simpele feit dát men twijfelt, impliceert dat hij bestaat. Het is een explicatie van wat er al was: het zijn ligt besloten in het denken.
• Idées claires et distin­ctes: een helder en onders­cheiden idee
• Res cogitans: Het idee dat de geest niet gemeten kan worden in termen van lengte, gewicht, hoogte, kleur etc.
• Res extensa: Het bewust­zijn, geest of ik.

Onbevo­oro­ordeeld en system­atisch doen van waarne­mingen, wetens­cha­ppers moeten zich losmaken van de traditie. Waarne­mingen moeten worden gesyst­ema­tiseerd via experi­menten. Het samenkomen van de mechan­ist­isc­h-m­ath­ema­tische en de experi­menteel empiri­stische wetens­chappen als belangrijk punt van de wetens­cha­ppe­lijke revolutie.

Francis Bacon (1561-­1626)
Robert Boyle (1627-­1691): grondl­egger methoden experi­mentele waarne­mingen

Grondl­egger klassieke natuur­kunde. Empiri­stische oriëntatie samenb­rengen met een wiskundige wetens­chap. "­Wet­enschap moet gebaseerd worden op waarne­mingen, maar deze moeten geordend worden in een axioma­tisch systee­m."

1. Ieder lichaam volhardt in zijn toestand van rust of eenparige rechtl­ijnige beweging behalve als het door de werking van krachten gedwongen wordt die toestand te wijzigen (tegen­ove­rge­stelde van Aristo­teles)
2. F=m*a ➝ een kracht is het product is de massa maal de versne­lling van het object

David Hume trok de uiterste conseq­uentie uit de kloof tussen geest en materie. Een radicale empiri­stisch, alleen via waarneming kan men kennis verwerven.

Twee soorten uitspr­aken:
1. Analyt­ische uitspraken (relations of ideas): uitspraken die alleen ‘in de geest’ ontstaan en waar zijn op grond van defini­ties; op grond van de betekenis van de woorden die er in voorkomen.
➝ volgens Hume noodza­kelijk waar, uitdru­kking a priori van kennis vooraf­gaand aan de waarneming
2. Synthe­tische uitspraken (matters of fact): uitspraken over de ‘materie’ die waar zijn op grond van zintui­gelijke ervaring
➝ volgens Hume drukken deze uitspraken a posteriori kennis uit: kennis na waarneming

Volgens Hume waren synthe­tische uitspraken per definitie onbetr­ouw­baar.
➝ Zijn kritiek als bedreiging natuur­wet­ens­cha­ppen, radicaal empirisme
➝ zintui­glijke ervaring kan niet door een system­atische werkwijze (exper­ime­nten) gezuiverd worden, consis­tente waarne­mingen zijn onmogelijk
➝ Induct­iep­rob­leem: je kunt niet uit eindige uitspraken tot een universele uitspraak komen
➝ Probleem van causal­iteit: fundament Aristo­teles, Newton. Causal­iteit verond­erstelt een noodza­kelijke relatie tussen gebeur­ten­issen A. Je kunt niet vastst­ellen dat B altijd op A volgt.

➝ Kritik der reinen Vernunft (1781): kritisch onderzoek naar de gronds­lagen van de rede
➝ Kant's kritiek op Hume: synthe­tische uitspraken kunnen wel a priori gedaan worden, en vormen het fundament van de wetens­chappen

➝ Ons kenver­mogen heeft een bepaalde structuur voor onze waarneming
• aansch­ouw­ing­svo­rmen: ruimte en tijd ➝ geheel onafha­nkelijk van ons, Dinge an Sich
• catego­rieën: oorzak­eli­jkheid, eenheid, veelheid ➝ hoe wij de wereld waarnemen, fenomenale wereld