Układ nerwowy ośrodkowy Cheat Sheet (DRAFT) by xsouzie

systema nervosum centrale
mózgowie encephalon
rdzeń kręgowy medulla spinalis

substantia grisea
tworzona przez ciała neuronów corpus neuroni
mózgowie » zewnęt­rznie
rdzeń kręgowy » wewnęt­rznie

substantia alba
tworzona przez włókna nerwowe
w mózgowiu » wewnęt­rznie
w rdzeniu kręgowym » zewnęt­rznie

medulla spinalis
podstawową jednostką strukt­uralną jest segment rdzenia kręgowego segmentum medullae spinalis
» nazywane neuromerem lub neurotomem
» to odcinek rdzenia kręgowego z odchodzącą od niego jedną parą nerwów rdzeni­owych
korzeń dogrzb­ietowy radix dorsalis
korzeń dobrzuszny radix ventrlis
połączone korzeninerw rdzeniowy nervus spinalis, który opuszcza kanał kręgowy otworem między­krę­gowym
wyróżn­iamy:
część szyjną
» zgrubienie szyjne intume­scentia cervicalis
związane ze splotem ramiennym
część piersiową
część lędźwiową
» zgrubienie lędźwiowe intume­scentia lumbalis związane ze splotem lędźwi­owo­-kr­zyżowym
część krzyżową
część ogonową
» ogon koński cauda equina
» stożek rdzeniowy conus medullaris zwężona, końcowa część rdzenia
» nn. lędźwi­owo­-kr­zyżowe nervi lumbos­acrales
» nić końcowa filum terminale
cienki pasek utworzony z tkanki glejowej biegnący do końca kanału kręgowego

to kręg na wysokości którego kończy się stożek rdzeniowy
dalej ciągnie się nić końcowa otoczona oponami i końcowe nn. rdzeniowe, czyli ogoń koński
miejsce zstępo­wania u danego gatunku:
» krowa L6
» pies L6-7
» owca S1
» koń S1
» kot S3
» świnia S3
» owca S1

POWIER­ZCHNIA DOBRZUSZNA rdzenia
kręgowego:
○ Szczelina pośrodkowa (dobrz­uszna) (fissura mediana (ventr­alis)) - silnie wyrażona, leży
w niej t. I ż. Rdzeniowa dobrzuszna
○ Bruzda boczna dobruszna (sulcus lateralis ventralis) - parzysta, słabo wyrażona; jest to
miejsce odejśc­ia/­prz­ejścia korzeni dobrzu­sznych nerwów rdzeni­owych

● POWIER­ZCHNIA DOGRZB­IETOWA rdzenia kręgowego

○ Bruzda pośrodkowa (dogrz­bie­towa) (sulcus medianus (dorsa­lis)) - słabo wyrażona;
razem ze szczeliną pośrodkową tworzy umowny podział rdzenia kręgowego na stronę
prawą i lewą
○ Bruzda boczna dogrzb­ietowa (sulcus lateralis dorsalis) - parzysta, dobrze wyrażona; jest
to miejsce wnikan­ia/­wejścia korzeni dogrzb­iet­owych nerwów rdzeni­owych
○ W ODC. SZYJNYM – bruzda pośrednia dogrzb­ietowa (sulcus interm­edius dorsalis),
znajduje się blisko i po obu stronach bruzdy pośrod­kowej (dogrz­bie­towej)
ISTOTA SZARA RDZENIA KRĘGOWEGO (SUBST­ANTIA GRISEA MEDULLAE SPINALIS)
● Rogi dobrzuszne (cornua dorsalia) - jeżeli patrzymy na przekrój;
słupy dogrzb­ietowe (columnae dorsales) - jeżeli patrzymy na
całość rdzenia; ale generalnie chodzi o to samo → czuciowe
● Rogi dobruszne (cornua ventralia) = słupy dobrzuszne
(columnae ventrales) →ruchowe
● Rogi boczne (corunua lateralia) – WYSTĘPUJĄ TYLKO W ODC.
PIERSIOWYM I LĘDŹWIOWYM = słupy boczne (columnae
laterales) → ośrodki współc­zulne rdzenia kręgowego
○ Perika­riony neuronów współc­zulnych tworzą jądro
pośred­nio­-boczne (nucleus interm­edi­ola­ter­alis)
● Istota pośrednia ośrodkowa (subst­antia intermedia centralis)
– łączy rogi dogrzb­ietowe i dobrzuszne strony prawej i lewej
○ Otacza kanał ośrodkowy (canalis centralis) zawier­ający
płyn mózgow­o-r­dze­niowy (liquor cerebr­osp­inalis)
○ Zawiera spoidło szare (commi­ssura grisea) – istota szara rdzenia kręgowego wokół
kanału ośrodk­owego

● Istota pośrednia boczna (subst­antia intermedia lateralis) – łączy rogi dogrzb­ietowe i dobrzuszne
na długości słupów (wzdłuż jednej strony)
ISTOTA BIAŁA RDZENIA KRĘGOWEGO (SUBST­ANTIA ALBA MEDULLAE SPINALIS)
Skupisko dendrytów lub aksonów na terenie OUN → sznur (funic­ulu­s)/­pęc­zek­(fa­sci­cul­us)­/droga (tractus)
→ istota biała tworzy SZNURY RDZENIA KRĘGOWEGO (funiculi medullae spinalis)
● Sznur dobrzuszny (funiculus ventralis) - istota biała leżąca między szczeliną pośrodkową
(dobrz­uszną) i bruzdami bocznymi dobrzu­sznymi; tworzą go głównie drogi ruchowe oraz pęczki
własne rdzenia
○ Spoidło białe (commi­ssura alba) - między istotą pośrednią ośrodkową (subst­antia
intermedia centralis) i szczeliną pośrodkową (fissura mediana)

● Sznur dogrzb­ietowy (funiculus dorsalis) - istota biała leżąca między bruzdą pośrodkową
dogrzb­ietową i boczną; składa się z wstępu­jących dróg rdzeni­owych i pęczków własnych
rdzenia

○ Obustronne sznury dogrzb­ietowe oddzielane są za pomocą przegrody pośrod­kowej
dogrzb­ietowej (septum medianum dorsale)
○ Pęczek smukły (fasci­culus gracilis) - przyśr­odkowo
○ Pęczek klinowaty (fasci­culus cuneatus) – oba pęczki biegną do jądra rdzenia
przedł­użonego

● Sznur boczny (funiculus lateralis) – istota biała między rogami dogrzb­iet­owymi i dobrzu­sznymi;
tworzą go wstępujące czuciowe i zstępujące ruchowe drogi nerwowe, oraz pęczki własne
rdzenia

OPONA TWARDA RDZENIA (DURA MATER SPINALIS) – stanowi przedł­użenie opony twardej
mózgowia, przyczepia się na łuku dobrzu­sznym atlasu i zębie axisa → ciągnie się wzdłuż całego
kanału kręgowego
○ Otacza stożek rdzeniowy i nić końcową → nić opony twardej (filum durae matris
spinalis)
○ W obrębie kanału rdzeni­owego opona twarda otacza zwoje nerwowe i korzenie
nn.rdz­eni­owych – przech­odząc przez otwory między­kręgowe tworzy pochewkę
korzen­iową, w obrębie której wyróżnia się blaszkę opony twardej (przegrodę
między­kor­zeniową septum interr­adi­cul­are)→ onerwie n.rdze­niowego

● PAJĘCZ­YNÓWKA RDZENIA (ARACH­NOIDEA SPINALIS) – bardzo cienka, pozbawiona naczyń
krwion­ośnych opona, przyle­gająca luźno do rdzenia kręgowego; pod nią znajduje się jama
podpaj­ęcz­ynó­wkowa (płyn mózgow­o-r­dze­niowy)
● OPONA MIĘKKA RDZENIA (PIA MATER SPINALIS) – bardzo cienka, przylega bezpoś­rednio do
rdzenia i wnika we wszystkie jego zagłęb­ienia → wciska się w szczelinę pośrodkową
(dobrz­uszną); bogato unaczy­niona
○ Wzdłuż rdzenia, na bocznej powier­zchni między dwoma sąsiad­ującymi nerwami
rdzeni­owymi tworzy więzadło ząbkowane (lig.d­ent­icu­latum) – więzadło wielok­rotne,
kształ­tujące listwę łączącą rdzeń kręgowy z pajęcz­ynówką → podwiesza rdzeń
kręgowy!

Między okostną kanału kręgowego i oponą twardą → jama nadtwa­rdó­wkowa (cavum epidur­ale),
wypełniona tkanką łączną luźną, tłuszc­zową, splotami żylnymi i tkanką limfat­yczną
Między oponą twardą i pajęcz­ynówką → jama podtwa­rdó­wkowa (cavum subdurale) – zawiera płyn
mózgow­o-r­dze­niowy
Jama podpaj­ęcz­ynó­wkowa (cavum subara­chn­oid­elae) - wypełniona płynem mózgow­o-r­dze­niowym; na
wysokości ogona końskiego tworzy duży zbiornik lędźwiowy (cisterna lumbalis)

Nerw rdzeniowy powstaje z połączenia korzeni dogrzb­iet­owego i dobrzu­sznego
● Po połącz­eniu, od nerwu rdzeni­owego odchodzą gałąź dogrzb­ietowa (ramus dorsalis) i gałąź
dobrzuszna (ramus ventralis)
○ Gałąź dogrzb­ietowa jest słabsza, biegną w niej włókna ze struktur nadosi­owych; zawiera
włókna ruchowe
○ Gałąź dobrzuszna jest silnie­jsza, biegną w niej włókna ze struktur podosi­owych; zawiera
włókna ruchowe i czuciowe

○ Gałąź oponowa (ramus meningeus) – “zawróci” do kanału kręgowego, przezn­aczona
głównie dla opon rdzenia
○ Gałąź łącząca (rammus commun­icans) – łączą się ze zwojami pnia współc­zul­nego;
dzięki nim układ nerwowy ośrodkowy jest skoord­ynowany z autono­micznym
■ Gałęzie łączące białe (rami commun­icantes albi) – łączą pień nerwu
rdzeni­owego ze zwojem pnia współc­zulnego
■ Gałęzie łączące szare (rami commun­icantes grisei) – łączą zwoje pnia
współc­zulnego z pniem nerwu rdzeni­owego

● W bezpoś­rednim sąsied­ztwie trzonów kręgów (dobrz­usz­no-­boc­znie) znajdują się zwoje pnia
współc­zulnego

encephalon
dzielimy na 5 zasadn­iczych części:
mózg cerebrum
» kresom­ózgowie telenc­ephalon
= komora boczna ventri­culus lateralis
przykrywa między­móz­gowie i śródmó­zgowie
» między­móz­gowie dience­phalon
= komora trzecia ventri­culus tertius
» telenc­ephalon + dience­phalon = przodo­móz­gowie prosen­cep­halon
» śródmó­zgowie mesenc­ephalon
= wodociąg śródmó­zgowia aquaed­uctus mesenc­ephali
tyłomó­zgowie rhombe­nce­phalon
» tyłomó­zgowie wtórne metenc­ephalon
= komora czwarta ventri­culus quartus
» rdzeni­omó­zgowie myelen­cep­halon nazywany rdzeniem przedł­użonym medulla oblongata
= kanał ośrodkowy canalis centralis

podstawa mózgu basis cerebri
dobrzuszne części wszystkich 5 części mózgowia
konary mózgu
dobrzuszne części śródmó­zgowia
most
dobrzuszne części tyłomó­zgowia wtórnego
pień mózgu truncus cerebri
dobrzuszne części rdzeni­omó­zgowia
szczelina podłużna mózgu fissura longit­udi­nalis cerebri
» oddziela półkule hemisp­herium
szczelina poprzeczna mózgu fissura transversa cerebri
» oddziela mózg cerebrum od tyłomó­zgowia rhombe­nce­phalon
bruzdy mózgu sulci cerebri, czyli zagłęb­ienia
zakręty mózgu gyri cerebri, czyli wypukłości
wyciski palczaste impres­siones digitatae

opona twarda mózgowia dura mater encephli
» przylega do okostnej jamy czaszki - brak jamy nadtwa­rdó­wkowej
» zbudowana z 2 blaszek:
» blaszki zewnęt­rznej = blaszka okostnowa
» **blaszki wewnęt­rznej = blaszka oponowa
» zatoki opony twardej sinus durae matris
= zatoki żylne opony twardej sinus venosus durae matris to miejsce wkraczania pajęcz­ynówki mózgowia
» tworzy fałdy:
» sierp mózgu falx cerebri
- wciska się z w szczelinę podłużną mózgu, osiąga poziom ciała modzel­owatego corpus callosum, najlepiej rozwinięty u mięsoż­ernych i konia
- przyczepia się do grzebienia koguciego, grzebienia strzał­kowego wewnęt­rznego, wyrostka namiot­owego i guzowa­tości potyli­cznej wewnęt­rznej
» namiot błoniasty mózgu tentorium cerebelli membra­noceum
- przyczepia się do wyrostka namiot­owego i biegnie w kierunku części skalistej kk. skroni­owych, układa się w w szczelinie poprze­cznej mózgu
- tworzy wcięcie mózgu incisura tentorii
» sierp móżdżku falx cerebelli u konia
- wnika między półkule móżdżku - dokładniej w miejscu zatoki poprze­cznej gdzie wnikają naczynia
» przepona siodła diaphragma sellae
- kształtuje się na wysokości bruzdy skrzyż­owania wzrokowego
- otacza dół przysadki = lejek przysadki
- wyściela dół donosowy czaszki
pajęcz­ynówka arachn­oidea encephali
» silniejsza niż w rdzeniu kręgowym
» jama podpaj­ęcz­ynó­wkowa cavum subara­chn­oidale
tworzona nad bruzdami mózgowia, wypełniona płynem mózgow­o-r­dze­niowym, tworzy rozsze­rzenia:
- zbiorniki podpaj­ęcz­ynó­wkowe cisternae subara­chn­oid­eales
najwię­kszym jest zbiornik mózgow­o-r­dze­niowy cisterna cerebe­llo­med­ullaris = zbiornik wielki cisterna magna
» nad zakrętami mózgu zrasta się z oponą miękką
» jama podtwa­rówkowa cavum subdurale
znajduje się nad pajęcz­ynówką mózgowia
» ziarni­stości pajęcz­ynówki granulae arachn­oid­eales
- uwypuk­lenia pajęcz­ynówki, które ciągną się wzdłuż zatok opony twardej i żył
- sięgają do opony twardej
- umocowanie pajęcz­ynówki (mózgowia) do kości - można traktować jak analogia więzadeł ząbkow­anych w rdzeniu kręgowym
- są to drogi odpływu płynu mózgow­o-r­dze­niowego - wnikają do żż. śródkościa i zatok opony twardej
opona miękka mózgowia pia mater encephali
» przylega bezpoś­rednio do mózgowia i wnika we wszystkie jej zagłęb­ienia
» bogata w naczynia krwionośne
» tkanka naczyn­iówkowa tela choroidea
opona miękka wraz z naczyniami wkracz­ająca na teren komór mózgowia
» splot naczyn­iówkowa plexus choroidei
silnie rozgał­ęzione skupiska naczyń krwion­ośnych
- tkanka naczyn­iówkowa komory trzeciej tela choroidea ventriculi tertii
penetruje do komory trzeciej i bocznych tworząc splot naczyn­iówkowy komory trzeciej i splot naczyn­iówkowy komory bocznej
- tkanka naczyn­iówkowa komory czwartej tela choroidea ventriculi quarti
penetruje do komory czwartej tworząc splot naczyn­iówkowy komory czwartej

liquor cerebr­osp­inalis
powstaje z osocza krwi przepł­ywa­jącej przez sploty naczyn­iówkowe
komora boczna lewa » otwór między­kręgowy » komora trzecia
komora boczna prawa » otwór między­kręgowy » komora trzecia
wodociąg śródmó­zgowia
I droga - komora czwarta » otwory boczne komory czwartej aperturae laterales ventriculi quatres / u psa dodatkowo otwór pośrodkowy komory czwartej apertura mediana ventriculi quatri » zbiornik móżdżk­owo­-rd­zeniowy
II droga - komora czwarta » kanał ośrodkowy rdzenia przedł­użonego canalis centralis medulae oblongatae
przestrzeń podtwa­rdó­wkowa rdzenia kręgowego » przestrzeń podpaj­ęcz­ynó­wkowa rdzenia kręgowego » kanał ośrodkowy rdzenia kręgowego » otwór rozworowy

arteriae cerebri
odgałę­zienia
t. kręgowa a. verteb­ralis
» przebiega w kanale wyrostków poprze­cznych
» na wysokości otworów między­krę­gowych oddaje
- gałęzie rdzeniowe rami spinales
- rami spinales dorsales cieńsze
- rami spinales ventrales grubsze, które przech­odząc przez szczelinę dobrzuszną tworzy t. rdzeniową dobrzuszną a. spinalis ventralis
- gałęzie rdzeniowe przech­odząc przez otwór kręgowy boczny kręgu szczyt­owego wchodzą do kanału kręgowego i tworzą t. podstawną mózgu a. basilaris cerebri
» t. szyjna wewnętrzna i t. podstawna mózgu tworzy koło tętnicze mózgu circulus arteriosus cerebri zamykające się ponad skrzyż­owaniem wzrokowym
» t. podstawna mózgu oddaje t. doogonową móżdżku a. cerebelli caudalis - od niej odchodzą gałęzi do mostu rami ad pontem - oraz t. donosową móżdżku a. cerebelli rostralis
t. szyjna wewnętrzna a. carotis interna
» powstaje z podziału t. szyjnej wspólnej
» przechodzi poprzez:
- otwór szyjny­/ja­rzm­owy­/po­sza­rpany doogonowy u psa
- kanał t. szyjnej u kota
- otwór poszarpany u konia
» oddaje:
» t. donosową mózgu a. cerebri rostralis
» t. łączącą doogonową a. commun­icans caudalis
zespala się z t. podstawną mózgu i t. szyjna wewnętrzną
» t. środkową mózgu a. cerebri media
u parzys­tok­opy­tnych, mięsoż­erców (kotow­atych) w unaczy­nieniu mózgu bierze udział t. szczękowa tworząca rete mirabile - ucisk na tę tętnicę może powodować u kotów ślepotę

układ żył zewnąt­rzc­zas­zkowych
układ żył wewnąt­rzc­zas­zkowych
» żyły mózgu venae cerebri
powier­zchowny i głęboki
» żż. dogrzb­ietowe mózgu venae cerebri dorsales
» żż. dobrzuszne mózgu venae cerebri ventrales
» ż. wielka mózgu vena cerebri magna
» żż. dogrzb­ietowe móżdżku venae cerebelli dorsales
tworzą zagłęb­ienia tzw. zatoki żylne opony twardej
» żyły śródkościa venae diploicae
są łącznikiem między żż. zewnąt­rzc­zas­zkowymi i zatokami opony twardej, biegną w istocie gąbczastej kości czaszki
» żyły wpustowe venae emissariae
krótkie połączenia między żż. zewnątrz- i wewnąt­rzc­zas­zko­wymi, np. ż. wpustowa ciemie­niowa, ż. wpustowa potyli­czna, ż. wpustowa. sutkowata

system dogrzb­ietowy system niepar­zysty
» zatoka strzałkowa dogrzb­ietowa sinus sagittalis dorsalis związana z sierpem mózgu
» zatoka poprzeczna sinus transv­ersus
- parzysta - przechodzi w ż. dogrzb­ietową mózgu
» zatoka prosta sinus rectus zlewisko żyły wielkiej mózgu
+ zatoka skalista dogrzb­ietowa sinus petrosus dorsalis
= zatoki te tworzą:
spływ zatok confluens sinuum, który powstaje na wysokości guzowa­tości potyli­cznej wewnęt­rznej
system dobrzu­szn­y/p­ods­tawny system parzysty
» zatoka jamista sinus cavernosus leży na wysokości dołu przysadki
» zatoka podstawna sinus basillaris
= zatoki te łączą się ze spływem zatok i tworzą
ż. szyjną wewnętrzną v. jugularis interna
！u konia zamiast żyły szyjnej wewnęt­rznej tworzą ż. szyjną zewnętrzną

pallium
istota szara na terenie mózgowia
płaszcz dawny paleop­allium
płaszcz pierwotny archip­allium
» razem z płaszczem dawnym tworzy struktury węchom­ózgowia
» u ssaków pod istotą białą występują ośrodki podkorowe, czyli kora stara archic­ortex
płaszcz nowy neopallium
» kora nowa isocortex
» kora mózgu cortex cerebri tworząca bruzdy i zakręty
» kora móżdżku cortex cerebelli

rhinen­cep­halon
neurotici bipolares » nici węchowe filia olfactoria » blaszka sitowa tworzy » nerwy węchowe nn. olfactorii » osiągają opuszkę węchową
opuszka węchowa bulbus olfact­orius
» konar węchowy pedunculus olfact­orius część drogi węchowej
» pasmo węchowe boczne i przyśr­odkowe tractus olfact­orius lateralis et medialis powstają z podziału konara węchowego
» trójkąt węchowy trigonum olfact­orius wtórny ośrodek węchowy
» płat gruszk­owaty lobus piriformis zawiera ośrodki węchowe