Osmanlı Devleti Kültür Ve Uygarlık Cheat Sheet (DRAFT) by bzncrsrtc

Divanı­hümayun kaldır­ılarak yerine nazırl­ıkl­ar(­bak­anl­ıklar) kuruldu.

Sadrazam -> Başvekil
Defterdar -> Maliye Nazırlığı
Sadaret Kethüdası -> Dahiliye Nazırlığı
Reisül­küttap ->H­ariciye Nazırlığı
Vakıflar -> Evkaf-ı Hümayun Nezareti
Şeyhül­isl­amlık -> Bab-ı Meşihat Dairesi

İç işlerinde serbest dış işlerinde Osmanlı'ya bağlı.
 Erdel  Boğdan  Kırım  Eflak  Hicaz

Topraklar miri arazi (devlet arazisi) ve mülk arazi olarak ikiye ayrılır.

Fetihl­erden sonra doğrudan devlet idaresine alınan topraklar. "­Saban giren yer mülk olmaz" ilkesi benims­enmiş ve tarım alanla­rında özel mülkiyet sınırl­anmış.

1) Mukata­a(H­avass-ı Hümayun)
Geliri doğrudan devlet hazinesine alınır. Bu toprak­larda İltizam Sistemi uygula­nmış.
2) Paşmaklık
Geliri padişahın hanım ve kızlarına ayrılır.
3) Malikane
Geliri üstün hizmet­lerine karşılık bazı devlet adamlarına ayrılır.
4) Ocaklık
Geliri kale komuta­nlarına ve tersane giderl­erine ayrılır.
5) Yurtluk
Geliri akıncılara ve kale muhafı­zlarına ayrılır.
6) Vakıf
Geliri sosyal kurumlarım masrafları için ayrılır.
7) Dirlik
Geliri devlet hizmetinde bulunan asker ve memurlara ayrılır. Uygulanan bu sisteme Tımar Sistemi adı verilir. Kendisine dirlik verilen kişiler bu toprak­ların gelirinin bir kısmını kendisine maaş olarak alırken kalanıyla orduya tımarlı sipahi­ler­(ce­belü) yetişt­irirdi.

Kişilere ait toprak­lardır. Miras bırakı­labilir ve satıla­bil­irdir.

1) Öşri Toprak
Fethedilen bölgel­erdeki Müslüm­anlara ait topraklar. Sahipleri arazi vergisi olarak çiftresmi, ürün vergisi olarak da öşür öderlerdi.
2) Haraci Toprak
Fethedilen bölgel­erdeki Müslüman olmaya­nlara ait topraklar. Sahipleri arazi vergisi olarak harac-ı muvazzafa, ürün vergisi olarak harac-ı mukasseme öderlerdi.

1) KARA KUVVETLERİ
A) Kapıkulu Askerleri
Ulufe denen maaşları vardır. Her padişah değişi­kli­ğinde cülus bahşişi alırlar. Sarayı ve başkenti korumakla görevl­ile­rdir. Devşirme sistemiyle asker alınırdı. Kapıkulu piyadeleri ve kapıkulu süvarileri olarak ikiye ayrılır. Acemio­ğla­nlar, Cebeciler, Topçular, Top Arabac­ıları, Humbar­acılar, Lağımcılar ve Yeniçe­riler adıyla ocaklara ayrılı­rlar.

B) Eyalet Askerleri
Tımarlı Sipahiler
Dirlik sistemiyle kurulm­uştur ve Türklerden oluşan atlı birlik­lerdir. Devletin asıl askeri gücünü oluştu­rur­lardı.
Akıncılar
Sınır güvenl­iğinden sorumlu atlı birlikler.
Azaplar
Bekarl­ardan oluşur.
Farisanlar
Sınırdaki kaleleri korumakla görevl­idi­rler.
Yaya Ve Müsell­emler
Ordunun geçeceği yolları açmak, köprüleri onarmakla soruml­udu­rlar.
Turnacılar
Ordu içi haberl­eşmeden soruml­udu­rlar.
Deliler
Öncü birlikler.
Gönüllüler
Sınırdaki şehir ve kasabaları korurlar.
Beşliler
Her beş aileden bir kişi alınarak oluştu­rul­muş­lardır.
Sakalar
Ordunun su ihtiyacını karşıl­arlar.
Yörükler
Göçebe Türkme­nlerden oluşan birlik­lerdir.

C) Yardımcı Kuvvetler
Osmanlı'ya bağlı devlet ve beylik­lerden alınan kuvvet­lerdir.

2) DENİZ KUVVETLERİ
 İlk donanma Karesi­oğu­lları Beyliğ­i'nden geçen küçük bir deniz kuvvet­idir.
 İlk büyük tersane Gelibo­lu'da Yıldırım Bayezit tarafından kurulm­uştur.
 İlk deniz savaşı Çelebi Mehmet döneminde Venedik ile yapılm­ıştır.
 18. yy'da Deniz Mühend­ish­anesi ve Mühend­ish­ane-i Bahri Hümayun açılmı­ştır.
 Sultan Abdülaziz döneminde Osmanlı Donanması dünyanın en güçlü 3. donanması konumu­ndadır.
 Donanma komutanı kaptan­ıderya, deniz askeri levent, tersaneden sorumlu kişi tersane emini, yelkenleri açan ve muhafaza eden kişi gabya, yelkenli gemiler denize açılmadan önce belirli kazalardan geçici olarak alınan kişilere kalyoncu, kürekç­ilere de forsa denilm­iştir.

Osmanlı Dönemi Ünlü Türk Denizc­ileri
Kemal Reis, Burak Reis, Barbaros Hayrettin Paşa, Turgut Reis, Murat Reis, Uluç(K­ılıç) Ali Reis, Seydi Ali Reis, Piri Reis.

NOT
 İlk düzenli Osmanlı ordusu Orhan Bey döneminde kurulan Yaya ve Müsell­eml­erdir.
 Devşirme sistemine pençik uygulaması esas olmuştur.
 Acemio­ğlanlar ocağı 1. Murat döneminde Kapıkulu Ocaklarına asker yetişt­irmek amacıyla kurulm­uştur.
 Acemi ocakla­rında hizmet görenlerin bir süre sonra Kapıkulu Ocaklarına alınmasına "­Bed­erg­ah" denir.
 Yeniçeri ocağı 1. Murat döneminde kurulm­uştur. 1826'da 2. Mahmur tarafında kapatı­lmı­ştı­r(V­ak'a-i Hayriye).
 Yeniçeri duasına "­Gül­ban­k" denirdi.
 Top arabac­ıları ocağı 2. Mehmet tarafından kurulm­uştur.

Genel Bilgiler
 Ekonomi büyük ölçüde tarıma dayalı.
 Sınırların gelişm­esiyle ticaret önem kazanıyor.
 Hayvan­cılık yapanl­ardan ağnam adı verilen vergi alınıyor.
 Esnaflar loncalara üyedir ve her loncanın bir şeyhi vardır. Loncalarda şeyhe yardımcı olan kişilere kethüda, disiplini sağlayan kişilere de yiğitbaşı denir.
 Coğrafi keşifler sonucu İpek ve Baharat yolu önemini kaybetmiş Osmanlı ticareti bu durumdan kötü etkile­nmi­ştir. Kötü gidişi durdurmak için kapitü­las­yonlar verilmiş ancak Avrupa devletleri bunu kötüye kullanmış.
 Süveyş ve Don Volga kanal projeleri ile Hint Deniz Seferleri de Osmanl­ı'nın kötü giden ticareti düzeltme çabala­rıdır.
 1838'de İngiltere ile imzanalan Balta Limanı Ticaret Sözleş­mesi'de Osmanlı ticaretini kötü etkile­miştir. Bu sözleşme ile yerli üreticinin rekabet gücü azalmış, ucuz ve bol miktarda yabancı mal girişi olmuş, işsizlik artmış, lonca teşkil­atının çökme süreci hızlan­mıştır.
 Sanayi Devrimi'de Osmanlı'yı kötü etkile­miştir. Sanayi Devrimi sonucunda yerli esnafın rekabet gücü azalmış, yerli mala olan talep düşmüş, işsizlik artmıştır.

Osmanlı Bankaları
 Bank-ı Dersaadet
 Bank-ı Osmani - Osmanlı Bankası
 Memleket Sandıkları
 Ziraat Bankası
 Osmanlı İtibar-ı Milli Bankası

Para
 Süveyş Kanalı'nın açılması İngilt­ere'nin Kıbrıs ve Mısır'ı işgal etmesinde etkilidir.
 İlk para Osman Bey döneminde bakır madeninden bastır­ılmış.
 Orhan Bey döneminde gümüş para
 Fatih döneminde altın para
 Sultan Abdülmecit döneminde kağıt para
 Modern ilk denk bütçe 17.yy Tarhuncu Ahmet Paşa
 18.yy 1. Abdülhamit dönemi Esham Usulü denilen iç borçlanma
 İlk dış borçlanma Abdülmecit dönemi Kırım Savaşı İngilt­ere'den
 Dış borç ödemekte zorlanınca 1881 yılında Muharem Kararn­amesi yayınl­anıyor ve Duyun-u Umumiy­e(Genel Borçlar İdaresi) kuruluyor. Bu idarenin kurulması ekonomik bağıms­ızlığı ve egemenlik haklarını zedeleyici bir yapıyı berabe­rinde getirm­iştir.

Vergiler
1) Öşür
Müslüm­anl­ardan üretim karşıl­ığında alınır.
2) Haraç
Müslüman olmaya­nlardan üretim karşıl­ığında alınır. Mukassem ve muvazzaf olarak ikiye ayrılır.
3) Cizye
Gayrim­üsl­imlerin askerlik yapmaması ve devletin güvencesi altında yaşaması karşıl­ığında ödediği vergi.
4) İhtisab
Pazar ve esnafl­ardan alınır
5) Çiftbozan
Çiftini sebepsiz yere boş bırakarak devleti zarara uğrata­nlardan alınır.
6) Ağnam
Küçükbaş hayvan besiciliği yapanl­ardan alınır.
7) Ağıl
Köylünün, sipahinin arazisine yaptığı ağıl için ödediği vergidir.
8) İspençe
Müslüman olmayan köylülerin devletin toprağını kullan­maları karşıl­ığında ödedikleri vergidir.
9) Bennak
Evli olup yarım çift toprak eken Müslüm­anl­ardan alınır.
10) Mücerred
Bekar fakat başkasına muhtaç olmadan geçimini sürdür­ebilen Müslüman erkekl­erden alınır.
11) Niyabet (Cerime)
Dirlik toprak­larında suç işleye­nlerden alınır.
12) Arus
Serbest tımarlarda sipahinin nikahlanan genç kız veya dul kadınl­ardan aldığı vergidir.
13) Kaçgun
Kaybolan hayvanın devletçe bulunması halinde köylüden alınır.
14) Tapu
Devlete ait araziye inşa edilen yapı için ödenir.
15) Badıheva
Bir kişinin mal varlığına zarar verenden alınır.
16) Avarız
Olağanüstü dönemlerde hazinenin para açığını kapatmak için alınır.
17) Derbent
Tüccar­ların altyapı ve güvenlik hizmetleri karşıl­ığında ödediği vergi.
18) İanei Cihadiye
Savaş döneml­erinde mali ihtiya­çları karşılamak için alınır.
19) İmdadiyei Seferiye
Savaş harcam­alarını karşılamak için alınan vergi.
29) İmdadiyei Hazariye
Barış zamanl­arında askeri personel giderini karşılamak için alınan vergi.
30) Nüzül Bedeli
Ordunun geçeceği yerde yaşaya­nlardan alınır.
31) Sürsat Bedeli
Ordunun geçeceği yerde yaşaya­nlardan toplanan yiyecek ve içecekler.

Şer'i Hukuk: Müslüm­anlara uygulanır. Esasını İslam dininden alır. Gayrim­üsl­imler kendi dini kuruml­arınca yargıl­anır.
Örf'i Hukuk: Türk gelenek ve görene­kle­rinden oluşur. Şer'i Hukuk'a ters düşemez.

 Hem Şer'i hem Örf'i davalara kadılar bakar.
 Kadılar beyler­beyine değil doğrudan kazaskere bağlıdır. Bu şekilde yürütmenin yargıya müdahalesi engell­enmek istenm­iştir.
 Kazasker adalet işlerinin divandaki temsil­cis­idir.
 Mahkem­elerde verilen kararlar Şer'iyye Sicilleri denilen defterlere yazılırdı.
 Zembilli Ali Cemali Efendi, İbn-i Kemal, Ebusuud Efendi ve Ahmet Cevdet Paşa önemli hukukç­ula­rda­ndır.