Principet fizike te imazherise diagnostike Cheat Sheet (DRAFT) by laylal15

energji të ulët, të pamjaf­tueshme për shkëputje të elektr­oneve nga atomet/ molekulat
- energjia dridh molekulat dhe kjo prodhon nxehtësi.
- mikrovala, drita e dukshme, valët e radios
- jo të rrezikshëm për shëndetin
- mund të jenë të rrezikshëm për punonjësit të cilët janë të ekspozuar gjatë gjithë kohës ndaj
rrezeve

- energji e mjaftu­eshme që shkëput elektr­ontet -> sjell ndryshime në nivel atomik, po ashtu
formohen jone.
- kur jepen doza të larta -> dëmtohen qelizat / organet
- doza normale = shumë të dobishme
- e ka origjinën nga atome radioa­ktive / të paqënd­rue­shëm.
- grimcat alfa, grimcat beta, grimcat gama, neutronet

- nuk depërtojnë lëkurën për ta dëmtuar
- ndalohen më një letër
- bërthama lëshon grimca të rënda ose grimca të nngarkuara dhe që bëhen më të
qëndru­eshme me kalimin e kohës
- nqs inspirohen shkaktojnë dëmtime
- psh americium -241 përdoret te detektorët e tymit

- bërthama lëshon grimca të vogla
- më depërtuese se alfa
- një fletë alumini i bllokon
- përdoret H-3 (tritium) - në dritat e urgjencës
- C-14 përdoret për të detektuar objekte nga e shkuara

- trajtim kanceri, elektr­oma­gne­tike, njësoj si rrezet X
- disa e kalojnë trupin pa e dëmtuar kurse lloje të tjera e dëmtojnë
- intens­iteti ndryshohet në varësi të nevojave
- bllokohet me beton / plumb = mure të trasha në pacientë që trajtohen me radiot­erapi

- futja e lëndëve jonizuese në trupin e njeriut për të marrë pamje diagno­stike
- kur bërthama ndahet -> emetohen rreze elektr­oma­gnetike ose korpus­kulare
- radioa­kti­vitet artificial ose natyral
Natyrali -> radium
Artifi­cia­li-> bërthamë radioa­ktive -> prodhuar nga përzjerje bërthamore në reaktorë
Dallohen: rreze alfa, gama, beta (beta + ose beta -)

janë zbuluar nga Roentgen (1895);
Formimi i rrezeve X: duhen plotësuar 3 kushte në mënyrë që të formohen rrezet X:
1- Të ketë burim elektr­onesh
2- Ti jepet energji kinetike këtyre elektr­oneve
3- Të frenohen elektronet
Rrezet X formohen brenda një tubi të përbërë nga një katodë e cila prodhon elektrone përmes procesit termik dhe një anodë që përmban një target tungsten, i cili kthen elektronet në rreze X.

Trupi formohet nga inde, të cilat përbëhen nga elemente të ndryshme, secili me numër atomik specifik. Sa më i lartë numri atomik, aq më dens është elementi, rrjedh­imisht rrezet X bllokohen më efekti­visht dhe paraqitet më të bardha. Psh. Kockat përmbajnë kalcium, i cili ka një numër atomik relati­visht të lartë, prandaj kocka paraqitet e bardhë në film.

- 1. Rrezet korpus­kulare - protone, elektrone, pjesëza alfa, trupëza neutronesh
- 2. Rreze jonizuese EM - rrezet gama -> bërthama elementesh radioa­ktivë natyralë ose
artifi­cialë
rrezet X -> terape­utike, me origjinë nga frenimi elektrik i elektr­oneve, i shpejtuar nga një
fushë elektrike
Efektet: 1. ndërveprim me materialet
2. efekte biologjike -> mikros­kopike ose makros­kopike

- 1. Rrezet korpus­kulare - protone, elektrone, pjesëza alfa, trupëza neutronesh
- 2. Rreze jonizuese EM - rrezet gama -> bërthama elementesh radioa­ktivë natyralë ose
artifi­cialë
rrezet X -> terape­utike, me origjinë nga frenimi elektrik i elektr­oneve, i shpejtuar nga një
fushë elektrike
Efektet: 1. ndërveprim me materialet
2. efekte biologjike -> mikros­kopike ose makros­kopike

1. Valë EM
2. frekuencë e lartë, gjatësi e ulët
3. përhapje në vijë të drejtë, në tërë drejtimet
4. shpejtësia = 3 x 10 në fuqi 8 m/s
5. pa ngarkesë elektrike
6. nuk devijojnë kur vepron një fushë EM
7. të padukshme për syrin
8. bëjnë subs fosfor­eshente ose fluore­shente
9. veprim fotokimik
10. përshkojnë trupa
11. energji më e lartë në hyrje se në dalje
12. jonizim ajri
13. prodhim difuz
14. veprim biologjik
15. dobësohet sa më larg vatrës të jetë

- valë EM, nuk përhapen në boshllëk
- sinuso­idal, frekuencë më e lartë se 20’000 Hz
- prodhohen me piezoe­lek­tri­citet
- emetohen valë ultrat­inguj
- valë elastike, mekanike, sinuso­idale
- tronditja -> diferencë potenciali
- prodhohet nga 1 kristal tek i cili nqs aplikohet diferencë potenc­ialesh ai ndryshon
përmasat, e në fund emetohen valë ultraz­anore

- mënyra e gjurmimit të një substance me anë të një sistemi
- injektohet IV ose oralisht
- IZOTOP = elementë, me nr të ndryshëm protonesh por të ndryshëm neutronesh
- radioi­zotopët lëshojnë rreze alfa, beta, gama

transp­ortohet energji dhe lëndë
Llojet: alfa, beta, protone, neutrone
Kur ka fushë elektr­oma­gnetike ndërvepron me atë të atomit duke e frenuar -> prodhohen
rreze elektr­oma­gnetike pa masë, pa ngarkesë, pa fushë elektr­oma­gne­tike, janë më
depërt­uese, energjia e këtyre rrezeve është në përpje­sëtim të drejtë me energjinë kinetike
të rrezatimit rënës.

transp­ortohet vetëm energji
Llojet: ultrat­inguj, elektr­oma­gnetike
Rrezatimet përplasen me bërthamën, kalojnë atomin pa efekt ose përplasen me elektr­onet.
Kur ndodh kjo e fundit ka dy situata: E e rrezes më e vogël se E e elektr­oni­t-> nxehtësi
E e rrezes më e madhe se E e elektr­oni­t-> jonizim, elektroni largohet, atomi përpiqet të
ristab­ili­zohet duke kapur elektronin tjetër -> emetohet rreze EM -> rrezatim karakt­eristik

- fushë magnet­ike­-> zonë e hapësirës brenda së cilës ndjehet efekti i veprimeve magnetike,
linjat e forcës së fushës magnetike
Intens­iteti: në përpje­sëtim të zhdrejtë me largësinë e burimit të rrymës
- në cdo pikë të FM kalon vetëm një linjë force
- drejtimi i FM në cdo pikë është tangent me linjën e Forcës magnetike që kalon në atë pikë
- UNIFORME -> intensitet i njëjtë në cdo pikë
- Shpejtësi e pacaktuar -> zhvendosje magnetike / induksion magnetik
REZONANCË - valë radio që dërgojnë një impuls me të njëjtën frekuencë si protonet dhe e
përthithin atë